M & A (viết tắt của cụm từ “Mergers and Acquisitions”), là hoạt động sáp nhập và mua bán nhằm giành quyền kiểm soát doanh nghiệp thông qua việc sở hữu một phần hoặc toàn bộ doanh nghiệp đó, trong đó bao gồm cả tài sản cố định và tài sản sở hữu trí tuệ.
Bất chấp bất ổn kinh tế, từ năm 2008, các giao dịch M&A tại Việt Nam đã tăng đáng kể cả về số lượng cũng như giá trị giao dịch. Năm 2014 giá trị các thương vụ M&A đạt hơn 2,5 tỉ USD với 300 thương vụ. Theo các cuộc điều tra, bởi đặc thù giá trị vô hình và lâu dài, tài sản Sở hữu trí tuệ là một trong những vấn đề khó đi đến thống nhất trong các thương vụ M& A, đặc biệt là vấn đề định giá và chuyển quyền sở hữu.

Số lượng và giá trị các thương vụ M & A ở Việt Nam từ 1999 đến 2014
Định giá tài sản sở hữu trí tuệ – mang tầm chiến lược.
Các nhà đầu tư sẽ định giá doanh nghiệp dựa trên sự kỳ vọng lợi nhuận đạt được trong tương lai mà ở mức độ nhất định, thu được từ việc khai thác các tài sản sở hữu trí tuệ. Xác định giá trị của một tài sản trí tuệ phụ thuộc vào thời gian, địa điểm và tính sinh lời của loại tài sản đặc biệt này. Những phương pháp chủ yếu thường dùng để định giá tài sản sở hữu trí tuệ là “chi phí, thu nhập và thặng dư” nhưng khó khăn và có nhiều khác biệt hơn so với tài sản hữu hình. Hiện nay, trước khi tiến hành M&A, các doanh nghiệp tại Việt Nam phần lớn tập trung vào các nhãn hiệu do vai trò quan trọng của chúng trong việc định hướng và phát triển hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp sau M&A.

(Định giá tài sản Sở hữu trí tuệ ảnh hưởng rất lớn tới M & A- nguồn ảnh: Internet)
Kinh nghiệm của các công ty nước ngoài khi mua lại các thương hiệu Việt Nam là thuê các công ty kiểm toán quốc tế định giá. Hiện nay, các công ty kiểm toán Việt Nam cũng đang thực hiện các dịch vụ kiểm toán bao gồm cả việc đánh giá giá trị của thương hiệu. Các doanh nghiệp có thể thuê một lúc nhiều hãng kiểm toán độc lập để đảm bảo việc định giá khách quan và chính xác hơn.
Ở Hà Lan từ những thập niên 90, tài sản trí tuệ đã chiếm từ 30 – 40% tổng giá trị tài sản doanh nghiệp.Tại Nhật Bản, khảo sát gần 300 doanh nghiệp năm 2003 thì 40% tài sản của doanh nghiệp là tài sản trí tuệ, tại Mỹ năm 2000 tài sản sở hữu trí tuệ chiếm tới 70%.
Theo Interbrand một tổ chức uy tín nhất thế giới về định giá thương hiệu, giá trị của thương hiệu Apple gần 118,9 tỷ USD, bám đuổi ngay phía sau là Google với thương hiệu trị giá 107,43 tỷ USD. Tại Việt Nam, nhiều doanh nghiệp cũng có tài sản vô hình lớn hơn nhiều giá trị tài sản hữu hình. Cách đây gần hai chục năm, thương hiệu kem đánh răng PS được tập đoàn Unilever trả với giá 5 triệu USD, trong khi toàn bộ đất đai, nhà xưởng, máy móc thiết bị chỉ là 3 triệu USD.
Chuyển nhượng tài sản sở hữu trí tuệ – yêu cầu pháp lý không thể bỏ qua.
Hiện nay, những tài sản Sở hữu trí tuệ thường gắn liền trong các thương vụ M&A là nhãn hiệu, sáng chế, kiểu dáng công nghiệp, giải pháp hữu ích. Tại Việt Nam, đây đều là những đối tượng nếu muốn xác lập quyền thì Chủ sở hữu cần nộp hồ sơ đăng ký để Cục Sở hữu trí tuệ thẩm định và xem xét việc cấp Văn bằng bảo hộ hay không. Khi tiến hành các thương vụ M&A, những tài sản này cũng sẽ được chuyển quyền sở hữu sang cho Doanh nghiệp mới theo những yêu cầu cụ thể của Luật Sở Hữu Trí Tuệ.
Điều 138 Luật SHTT đã quy định rõ “Chuyển nhượng quyền sở hữu công nghiệp là việc chủ sở hữu quyền sở hữu công nghiệp chuyển giao quyền sở hữu của mình cho tổ chức, cá nhân khác. Việc chuyển nhượng quyền này phải thực hiện bởi hình thức hợp đồng bằng văn bản gọi là hợp đồng chuyển nhượng quyền sở hữu công nghiệp”.
Cũng liên quan tới vấn đề này, khoản 1, điều 148 Luật SHTT quy định rằng, đối với nhãn hiệu, sáng chế, kiểu dáng công nghiệp, giải pháp hữu ích…hợp đồng chuyển nhượng quyền sở hữu phải được đăng ký tại Cục sở hữu trí tuệ Việt Nam mới có hiệu lực.

Hợp đồng chuyển nhượng quyền Sở hữu công nghiệp chỉ có hiệu lực khi được đăng ký tại Cục SHTT
Tuy nhiên, trên thực tế, rất nhiều Doanh nghiệp coi nhẹ hoặc bỏ qua vấn đề này, dẫn đến việc không có văn bản chuyển nhượng hoặc nếu có, hợp đồng cũng bị coi là vô hiệu do chưa đăng ký với Cục Sở hữu trí tuệ, gộp chung với việc chuyển nhượng những tài sản khác mà thiếu các điều khoản bắt buộc. Việc đăng ký hợp đồng chuyển nhượng là căn cứ pháp lý bắt buộc và cần thiết, để ghi nhận lại quyền sở hữu của Chủ sở hữu mới đối với tài sản sở hữu trí tuệ, tránh những tranh chấp không đáng có.
Một điểm lưu ý nữa là các nội dung trong hợp đồng chuyển nhượng quyền sở hữu công nghiệp cần phải tuân thủ một số quy định đặc thù của Luật Sở hữu trí tuệ. Doanh nghiệp có thể thông qua các Tổ chức đại diện sở hữu công nghiệp để có được sự tư vấn và hỗ trợ pháp lý đầy đủ, sđảm bảo thành công khi thực hiện hợp đồng chuyển nhượng cũng như toàn bộ thương vụ M&A.
Việc định giá tài sản sở hữu trí tuệ chính xác giúp doanh nghiệp có những quyết sách, chiến lược và kế hoạch kinh doanh phù hợp. Tuy nhiên, nó đang là một vấn đề rất mới và phức tạp ở nước ta, ngay cả với các cơ quan quản lý sở hữu trí tuệ. Về mặt pháp lý, chúng ta vẫn còn thiếu các quy định pháp luật hướng dẫn vấn đề này. Để chủ động bảo vệ quyền và lợi ích chính đáng của mình cũng như đảm bảo an toàn hậu M&A, doanh nghiệp cần chú trọng tới vấn đề chuyển nhượng và định giá tài sản sở hữu trí tuệ.
Nếu cần tư vấn về bảo hộ tài sản trí tuệ cũng như các vấn đề Sở hữu trí tuệ khác, vui lòng liên hệ với chúng tôi theo các thông tin dưới đây:
Công ty Luật Sở hữu trí tuệ Trường Xuân – Ageless
Trên 15 năm kinh nghiệm – Tổ chức hàng đầu Việt Nam về bảo hộ Nhãn hiệu, Bản quyền, Sáng chế, Kiểu dáng công nghiệp, xử lý xâm phạm…
Địa chỉ: Tầng 11, Tòa C, Hồ Gươm Plaza, Số 102 Trần Phú, Hà Đông, Hà Nội
Hotline: 0946 636 525
Tel. 024 3557 5599 / Fax. 84-24 3943 4479
Email: nhanhieu@ageless.vn